Ορθοπτική
Διόφθαλμη Όραση
Με τον όρο «διόφθαλμη όραση» αναφερόμαστε στην ικανότητα του εγκεφάλου να συνδυάζει τις δύο εικόνες που λαμβάνει από τα μάτια και να τις συμπτύσσει σε μία ενιαία. Η διόφθαλμη όραση δεν αφορά μόνο τη μηχανική συνεργασία των δύο ματιών, αλλά και την ομαλή επεξεργασία της οπτικής πληροφορίας από το εγκέφαλο, η οποία επιτρέπει την ανάπτυξη δεξιοτήτων όπως η στερέοψη (η αντίληψη του τρισδιάστατου κόσμου).
Για την επίτευξη αυτής της σύνθετης εγκεφαλικής λειτουργίας απαιτείται η ταυτόχρονη ευκρινή όραση σε κάθε οφθαλμό, η επίτευξη και διατήρηση της εστίασης για την εκάστοτε απόσταση εργασίας (προσαρμογή), η ευθυγράμμιση του οπτικού άξονα κάθε οφθαλμού στο αντικείμενο θέασης ανεξάρτητα από τη θέση του στο χώρο και η απρόσκοπτη μετάδοση της οπτικής πληροφορίας από τον οφθαλμό στον εγκέφαλο.
Οι κυριότερες αιτίες των διαταραχών της διόφθαλμης λειτουργίας περιλαμβάνουν τις παθολογίες που προκαλούν μειωμένη όραση στο ένα μάτι (π.χ. αμβλυωπία), την ανισομετρωπία (διαφορά >1.50D μεταξύ των οφθαλμών), το στραβισμό, την ανεπάρκεια σύγκλισης, τη καθ’ υπερβολή σύγκλιση, την οπτική κόπωση λόγω έντονης κοντινής εργασίας, αυξημένου στρες ή παρατεταμένης χρήσης ψηφιακών συσκευών και τη λανθασμένη χρήση οπτικών βοηθημάτων (π.χ. μεγεθυντικοί φακοί, διορθωτικά γυαλιά με λανθασμένα οπτικά κέντρα).
Τα συμπτώματα που παρατηρούνται σε ανθρώπους με διαταραχές της διόφθαλμης όρασης περιλαμβάνουν:
- θολή όραση
- δυσκολία στην εστίαση
- διπλωπία
- δυσκολία στην εκτίμηση της απόστασης
- δυσκολία στην συγκέντρωση και στην ανάγνωση
- υπνηλία
- ζάλη, αίσθημα σύγχυσης και στρες
- συχνό τρίψιμο των ματιών λόγω δυσφορίας
- πονοκεφάλους και ένταση στην περι-οφθαλμική περιοχή
Αν βιώνετε κάποιο από τα παραπάνω συμπτώματα μπορείτε να συμπληρώσετε το ερωτηματολόγιο για την ανεπάρκεια σύγκλισης, ενώ θα ήταν σκόπιμο να προγραμματίσετε έναν πλήρη έλεγχο όρασης με ορθοπτική μελέτη.
Οι σύγχρονες λύσεις για την αποκατάσταση της διόφθαλμης λειτουργίας και βελτίωση/ανάπτυξη νέων οπτικών δεξιοτήτων αφορούν τη διόρθωση των διαθλαστικών σφαλμάτων, τη μείωση της απόκλισης του στραβισμού, την άρση καταστολής σε περιπτώσεις αμβλυωπίας, την αποκατάσταση της ορθής λειτουργίας της προσαρμογής και τη βελτίωση της συνεργασίας μεταξύ των οφθαλμών και του εγκεφάλου.
Τα παραπάνω δύναται να επιτευχθούν με τη χρήση συμβατικών γυαλιών οράσεως και φακών επαφής, ειδικών γυαλιών οράσεως (πρίσματα), καλύμματα προς αποκλεισμό ή μείωση της αντίθεσης, εργονομικές αλλαγές κυρίως στο περιβάλλον εργασίας και μέσω ειδικών ορθοπτικών ασκήσεων (vision training).
Ορθοπτική - Εκπαίδευση της όρασης
Σκοπός των ασκήσεων είναι η βελτίωση των οπτικών δεξιοτήτων για να υπάρχει οπτική άνεση και ευκολία στην πραγμάτωση των καθημερινών εργασιών. Η θεραπευτική προσέγγιση του vision training βασίζεται στην δυνατότητα του εγκεφάλου να αλλάζει συνεχώς μορφή, ενισχύοντας τις υπάρχουσες ή δημιουργώντας νέες συνάψεις μεταξύ των νευρώνων, κι επομένως μεταβάλλοντας τις νευρωνικές οδούς που μεταδίδονται τα ερεθίσματα και τον τρόπο που γίνεται η επεξεργασία της πληροφορία.
Η εφαρμογή τους δεν αποκλείει άλλες θεραπείες (γυαλιά, penalization κλπ), αλλά συνδυάζεται με αυτές για να επιφέρει το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα στον ασθενή.
Ο ασθενής πρέπει να λαμβάνει υπόψη ότι ο στόχος του προγράμματος είναι η απόκτηση δεξιοτήτων μέσω της επανάληψης και όχι απλώς η ολοκλήρωση των ασκήσεων. Οι μελέτες έχουν δείξει ότι η θεραπεία είναι πιο αποτελεσματική όταν ακολουθείται τακτικά με πρόγραμμα συνεδριών, παρά στο σπίτι. Ακολουθώντας το πρόγραμμα εξάσκησης που του χορηγείται μπορεί να αναμένει βελτίωση σε δεξιότητες όπως οι εξής:
- Οπτική Οξύτητα
- Διπλωπία
- Περιφερειακή όραση
- Αντίληψη του βάθους και του τρισδιάστατου χώρου
- Παρακολούθηση της τροχιάς κινούμενων στόχων
- Συντονισμός χεριού-ματιού
- Οπτική κόπωση
- Ευκολία επεξεργασίας της πληροφορίας
- Μηχανισμός της προσαρμογής (διατήρησης εστίασης, εναλλαγή εστίασης μεταξύ αποστάσεων)
- Εξοικείωση με νέα οπτική διόρθωση (π.χ. χρήση βοηθημάτων χαμηλής όρασης, όραση μετά από επεμβατικά χειρουργεία)
Το μεγαλύτερο ενδιαφέρον της επιστημονικής κοινότητας βρίσκεται σε μικρότερες ηλικίες που δύναται να βελτιωθεί σημαντικά η οπτική οξύτητα, όμως οι εξατομικευμένες ασκήσεις εκπαίδευσης της όρασης μπορούν να προσφέρουν πολλά οφέλη σε άτομα όλων των ηλικιών που έχουν διαταραχές της διόφθαλμης όρασης ή που επιδιώκουν την άριστη εκτέλεση δραστηριοτήτων όπου η όραση έχει σημαντικό ρόλο (π.χ. πρωταθλητισμός).
Η επιστήμη της ορθοπτικής και του vision training υπάρχει αρκετά χρόνια, ωστόσο δεν υπάρχει πληθώρα επιστημονικών μελετών για τη θεμελίωση μίας κοινής πρακτικής σε όλες τις περιπτώσεις. Για το λόγο αυτό, η συνεργασία του ασθενή με τον επαγγελματία υγείας είναι ζωτικής σημασίας, τόσο για τη θέση ρεαλιστικών στόχων, όσο και για τη σωστή εκτέλεση των ασκήσεων και την επίτευξη του καλύτερου δυνατού αποτελέσματος.
✔ Ενημερωθείτε έγκυρα από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και την Αμερικανική Ακαδημία Πιστοποιημένων Ορθοπτικών.
Βιβλιογραφία:
- Convergence Insufficiency Treatment Study (CITS) Group. Procedures Manual. Version 5.0, National Eye Institute, 4 Mar. 2014.
- Convergence Insufficiency Treatment Trial Study Group. "Randomized Clinical Trial of Treatments for Symptomatic Convergence Insufficiency in Children." Archives of Ophthalmology, vol. 126, no. 10, 2008, pp. 1336-49. doi:10.1001/archopht.126.10.1336.
- Ma, M. M., Kang Y., Chen C., Su C., Tian Z., and Le M. "Vision Therapy for Intermittent Exotropia: A Case Series." Journal of Optometry, vol. 14, no. 3, 2021, pp. 247-53. doi:10.1016/j.optom.2020.05.006.
- NHS, Manchester University NHS Foundation Trust, and Manchester Royal Eye Hospital. Orthoptic Services Leaflet: Information for Patients – Orthoptic Exercises. [Leaflet].
- Alvarez, Tara L. Manual of Procedures for Office-Based Vergence Accommodative and Movement Therapy (OBVAM) as a Therapeutic Intervention for Patients with Concussion-Related Convergence Insufficiency (CONC-CI). National Eye Institute, National Institutes of Health, Year.
- Scheiman, M., Mitchell G. L., Cotter S., et al. "A Randomized Clinical Trial of Treatments for Convergence Insufficiency in Children." Archives of Ophthalmology, vol. 123, no. 1, 2005, pp. 14–24. doi:10.1001/archopht.123.1.14.
- Rouse, M. W., Borsting E., Hyman L., et al. "Frequency of Convergence Insufficiency among Fifth and Sixth Graders." Optometry and Vision Science, vol. 76, no. 9, 1999, pp. 643–49.
- Letourneau, J. E., and Ducic S. "Prevalence of Convergence Insufficiency among Elementary School Children." Canadian Journal of Optometry, vol. 50, 1988, pp. 194–97.
- Cacho Martínez, P., García Muñoz, A., and Ruiz-Cantero, M. T. "Treatment of Accommodative and Nonstrabismic Binocular Dysfunctions: A Systematic Review." Optometry, vol. 80, no. 12, 2009, pp. 702-16. doi:10.1016/j.optm.2009.06.011.
- Serna, A., Rogers D. L., McGregor M. L., Golden R. P., Bremer D. L., and Rogers G. L. "Treatment of Symptomatic Convergence Insufficiency with a Home-Based Computer Orthoptic Exercise Program." Journal of the American Association for Pediatric Ophthalmology and Strabismus (JAAPOS), vol. 15, no. 2, 2011, pp. 140-43. doi:10.1016/j.jaapos.2010.11.023.